محمدعلی اسفنانی دادیار دیوان عالی کشور در گفتگو با مریم مرادی خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی جامعه و درپاسخ به این پرسش که در مدت 4سال کار در حوزه قضایی مجلس چه کاری برای مردم انجام شده است گفت: بزرگترین خدمت مجلس نهم به مردم و دستگاه قضائی تصویب قانون آیین دادرسی الکترونیکی در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس بود و اگر آیین دادرسی کشور طبق قانونی که نوشته شده عملیاتی شود بسیاری از گرفتاری ها به طور کامل برطرف می شود اما قبلا چون امکان استفاده از خدمات الکترونیکی وجود نداشت و اطاله دادرسی در بحث ابلاغ اوراق دادرسی وجود داشت امکان اینکه ابلاغ پرونده ای که حداکثر یک ماه زمان می برد 23 ماه طول بکشد هم وجود داشت.

وی در خصوص تحول قوه قضائیه در استفاده از اینترنت اظهار کرد: ما باید باپیشرفت های دنیا همراه باشیم. امروزه کنترل دستگاه قضایی بدون نظارت دائمی و آنلاین کاری دشوار و احتمال خطا در آمارها بالا است. ایجاد سیستم cms موجب نظارت دائم دادگستری شده و نشان دهنده این است که که صادق آملی لاریجانی نیز فرد آنلاینی است.
اسفنانی اعتقاد دارد هدف ما از تصویب خدمات الکترونیکی روزی است که مردم بتوانند با استفاده از نرم افزار و آنلاین همه کارهای قضایی خود را انجام دهند. قوه قضائیه مکلف شده برای افرادی که امکان استفاده از پست الکترونیکی ندارند این پست الکترونیکی را ایجاد کند. با فراهم شدن زمینه و اهتمام قوه قضائیه این کار انجام می شود.

او درمورد رضایت مردم از طرح خدمات الکترونیک قضایی اظهار داشت: یکی ازموفقیت های قوه قضائیه در این راستا رضایت مردم از این طرح به دلیل کاهش اطاله دادرسی است.

دادیار دیوان عالی کشور با تأکید بر لزوم صرف هزینه برای فناوری قوه قضائیه گفت: دولت تا به حال نتوانسته در تجهیز قوه قضاییه به فناوری و صرف هزینه و سرمایه گذاری درست عمل کند. با سرمایه گذاری در این زمینه بخش بسیار عظیمی از هزینه های موجود کاهش داده می شود و دولت می تواند ده ها میلیون تومان از این سرمایه گذاری سود ببرد  مثلا یکی از کارهایی که در قانون دادرسی الکترونیکی تصویب کردیم طرح کاداستر یا صدور اسناد برای املاک بود. از زمان اجرای طرح کاداستر صدور اسناد، پاسخ استعلام و… به صورت آنلاین شده و باعث کاهش هزینه رفت و آمد، کاغذ، آلودگی هوا و… برای مردم شده است.

با او درباره اینکه کمیسیون حقوقی و قضایی چه کمکی می تواند به بحث قواعد و قوانین و بودجه قوه قضائیه داشته باشد گفتگو کردیم بیان کرد: اگر قرار باشد طرحی به تصویب کمیسیون حقوقی و قضائی برسد قطعا باید به عنوان لایحه قضایی مطرح شود. در دوره نهم مجلس کمک بزرگی که این کمیسیون به قوه قضائیه کرد افزایش بودجه یک درصدی قوه قضائیه به 2 درصد و افزایش 14هزار میلیارد تومان به اعتبار قوه قضائیه در سال گذشته بود. قطعا اگر کمیسیون قضایی وظیفه خود را به درستی انجام دهد نقش شایان توجهی برای قوه قضائیه خواهد داشت.

این قاضی با اشاره به عملکرد مثبت قوه قضائیه در زمینه خدمات الکترونیکی تأکید کرد: قوه قضائیه در شروع راه است و موفقیت آن درآینده بیشتر مشخص می شود. در کارهایی که تا به حال اجرا شده موفق بوده و بسیاری ازمواقع کارایی خود را نشان داده است و درآینه موفق تر خواهد بود.

وی در پاسخ به اینکه چقدر ورود قوه قضائیه به فضای سایبری و مدیریت الکترونیکی پرونده ها موفقیت آمیز بوده است تصریح کرد: کارگروهی که زیر نظر قوه قضائیه مشغول فعالیت هستند موفقیت چشمگیری داشته اند و خیلی از مباحث سایبری را پیگیری کرده اند.

اسفنانی همچنین با ابراز خشنودی از سامانه هایی مانند تناد(تحلیل و نقد آرای قضایی) یادآور شد: آرای قضایی باید نقد شود زیرا زمان صدور رأی اگر فقط دوطرف از رأی صادر شده آگاه باشند و فرد دیگری از آن اطلاع پیدا نکند امکان وجود ایرادات جدی در آن وجود خواهد داشت. حالا  اگر قاضی احساس کند رأی صادر شده  ابلاغ می شود و در مجامع علمی نقد و بررسی خواهد شد قطعا هنگام صدور رأی همه جوانب را در نظر خواهد گرفت. از دیگر مزایای نقد آرا ارتقاء سطح علمی قضات و کاهش نقد آرا در مراجع تجدید نظر و دیوان عالی کشور خواهد بود.

او در میان صحبت هایش با افسوس به طرح های پیشنهادی اش که اجرایی نشدند نیز اشاره کرد و گفت: در دوران نمایندگی طرح قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و تشکیل پلیس قضایی که در ابلاغ و اجرای احکام دادگاه ها به خدمات الکترونیک قضایی کمک می کردند را ارائه دادم اما متأسفانه به سرانجام نرسید.

اسفنانی درباره طرح هایی که در ذهن دارد و امیدوار است روزی به سرانجام برسد گفت: طرحی که مدنظر من است و باید زمانی در قالب یک لایحه مطرح، تصویب و اجرایی شود بحث کاهش عناوین مجرمانه و واگذاری بخشی از کارهای قضایی به انجمن ها و مراجع صنفی است.

اسفنانی که حالا در کارهای قضایی خود از لب تاپ استفاده می کند در ادامه با اشاره به اینکه درگذشته قوه قضائیه از رایانه هیچ بهره ای نمی برد و تمام کارها دستی انجام می شد اما ما اشتیاق بسیاری در استفاده از اینترنت داشتیم، افزود: در اوایل شروع کار استفاده از رایانه و اینترنت یک نوآوری علمی بود و ما اشتیاق داشتیم که کارهای تحقیقی، پژوهشی و علمی را از طریق آن انجام دهیم. اما همانطور که وقتی فناوری جدیدی در دنیا تولید و وارد کشور می شود عده ای به دلیل کمبود اطلاعات و توجه به جنبه های منفی مقاومت هایی نسبت به آن می کنند. در مقابل اینترنت هم مقاومت شد. هرچند حالا هم از جنبه های مثبت آن زیاد استفاده نمی شود اما هرچه  زمان بیشتری گذشت مشخص شد همان اندازه که معایبی دارد منافعی هم دارد. همانطور که درمورد تلگرام و… هم زمانی مقاومت بسیار شدید بود. حالا اگر ما از منافع اینترنت استفاده نکنیم دیگران از مضراتش بهره می برند در واقع این کوتاهی از جانب ما است که نتوانسته ایم از منافع اینترنت بهره ببریم استفاده از آن ضروری است زیرا در پیشرفت های علمی در آینده نقش به سزایی خواهد داشت. مقام معظم رهبری نیز فرموده اند: «فضای مجازی ظرفیت بسیار بالایی دارد و همانگونه که مضراتی دارد منافعی نیز می تواند داشته باشد».

او گفت: هر قاضی با استفاده از اینترنت می تواند به محتوای علمی، مقاله ها و  آرا دسترسی پیدا کند و همچنین همه گزارش های ارائه شده و صورت جلسات در دیوان وارد سیستم شود. اگر کارها به صورت کامپیوتری باشد احتمال خطا نیز کاهش پیدا می کند.

پرسش دیگر از محمد علی اسفنانی در خصوص خارج شدن قوه قضائیه از رایگان بودن قضاوت و پرداخت این هزینه توسط مردم بود که گفت: به صلاح نیست و در هیچ کجای دنیا هم به این نتیجه نرسیده اند زیرا ممکن است احقاق حق ازبین برود. ما باید قضات را از دریافت هزینه از ارباب رجوع بی نیاز کنیم زیرا ممکن است فردی که هزینه بیشتری پرداخت می کند بتواند حاکمیت بیشتری بر پرونده ها داشته باشد.
 
او ضمن انتقاد از ناآشنایی بسیاری از قضات نسبت به فناوری اطلاعات تصریح کرد: هنوز قضات ما مجهز به مباحث علمی فناوری اطلاعات نیستند و برای تجهیز علمی قضات باید دوره های قابل قبولی برگزار شود. ضروری است مسئولین قوه قضائیه در رده های مختلف از این علم بهره ببرند. مردم نیز باید درخصوص نوع رسیدگی الکترونیکی و تجهیزات قوه قضائیه آگاه و به روز باشند.