پایگاه خبری تحلیلی جامعه خبر/ زهرا مهدوی/  زیتون یکی از قدیمی‌ترین درختان میوه است که از زمان‌های قدیم کشت می‌شده و یکی از قدیمی‌ترین منابع غذایی بشر است. روغن زیتون دارای ارزش غذایی و دارویی بالایی است و عده‌ای مبدأ پیدایش این درخت را منطقه زاگرس ایران، برخی نیز سوریه، فلسطین و آسیای صغیر می‌دانند که بعدها به یونان، ایتالیا و اسپانیا و همچنین در قرن شانزدهم به آمریکا، در قرن بیستم به چین و سپس به استرالیا راه یافته است. مراکز کشت زیتون در حال حاضر عمدتاً در اطراف دریای مدیترانه است.

بر اساس این گزارش، سطح زیر کشت زیتون در جهان طی سال ۲۰۱۴، ۱۱ میلیون هکتار گزارش شده و تولید روغن زیتون نیز در همان سال سه میلیون و ۳۰۰ هزار تن عنوان شده است. همچنین دو میلیون و ۶۰۰ هزار تن کنسرو زیتون طی سال ۲۰۱۴ در جهان تولید شده و متوسط عملکرد جهانی آن نیز ۱۹۰۰ کیلوگرم در هر هکتار است. در همین زمینه کشورهای اسپانیا، ایتالیا، یونان، ترکیه، سوریه، مراکش و تونس از مراکز عمده تولیدکننده زیتون در جهان هستند.

بر اساس این گزارش، توسعه کشت زیتون در ایران از سال ۷۲ آغاز شده و تا پایان سال ۹۴ تحولات عمده‌ای در وضعیت تولید این محصول به وجود آمده است که از جمله آن می‌توان به افزایش سرانه روغن زیتون از ۲۰ گرم به ۱۴۰ گرم و افزایش مصرف سرانه کنسرو زیتون از ۳۰ گرم به حدود ۹۰۰ گرم اشاره کرد.  همچنین تولید میوه زیتون طی این سال‌ها از ۷۶۸۴ تن به حدود ۱۰۲ هزار تن افزایش یافته و تولید روغن زیتون نیز از ۷۵۰ تن به ۵۳۰۰ تن رسیده است. در حال حاضر تعداد استان‌های زیتون‌خیز کشور ۲۳ استان است که گیلان، زنجان، قزوین، گلستان، فارس، سمنان و کرمانشاه از جمله مراکز برتر تولیدکننده این محصول در کشور هستند.

در همین راستا علی کشاورز که یکی از باغداران نمونه و تولیدکننده زیتون در شهرستان طارم سُفلی در استان قزوین است، در جمع خبرنگاران به تشریح اقدامات خود در زمینه ایجاد یک باغ بزرگ و دلایل موفقیت و عدم موفقیت زیتون‌کاران کشور پرداخت.  وی در این رابطه اظهار داشت: این پروژه ابتدا ۱۵۰ هکتار بوده که در سال ۸۹، ۷۰ هکتار سطح کشت متراکم که (کشت، برداشت و هرس آن با ماشین انجام می‌شود) نیز به آن افزوده شده است.

کشاورز اضافه کرد: ما از سال ۹۳ ایجاد تغییرات اساسی در این باغ را شروع کردیم ضمن اینکه در ابتدای تحویل این باغ به ما، از هر هکتار ۲.۵ میلیون تن محصول برداشت می‌شد در حالی که با اصلاحات انجام شده در حال حاضر این عدد به ۸ تن در درختان معمولی رسیده است.  به گفته این باغدار نمونه، میزان برداشت در برخی نقاط ویژه باغ ۱۰ تن در هکتار و در قسمت متراکم از درختان ۶ ساله سال گذشته ۱۵ تن زیتون برداشت شده که امسال این عدد به ۱۹ تن افزایش یافته است.

کشاورز تصریح کرد: هم‌اکنون در حال راه‌اندازی دو خط روغن‌کشی هستیم که توسعه این پروژه تا سال ۹۸ به پایان می‌رسد و امیدواریم در آن زمان برداشت ما به ۲۰ تن در هر هکتار برسد. وی ادامه داد: برداشت زیتون از درختان معمولی در اروپا بین ۱۸ تا ۲۵ تن و در ایران بین ۱.۵ تا ۲ تن است.

این باغدار نمونه با اشاره به اینکه ما از حدود ۸۰۰ تن میوه زیتون تولیدی خود حدود ۲۰۰ تن روغن تولید می‌کنیم، گفت: در اکثر باغات کشور عدم توجه به خاک، آب و نوع گونه‌ای که کشت می‌شود، باعث ناکارآمد بودن باغات شده است. به عنوان مثال ما باغات سنتی داریم که درختانشان ۷۰ سال سن دارند اما محصول تولیدی آنها بسیار کم است.

کشاورز، سطح زیر کشت زیتون در کشور را ۱۰۰ هزار هکتار عنوان و اضافه کرد: میزان زیتون تولید شده در کشور ۷۰ تا ۸۰ هزار تن است که از آن ۵۰۰۰ تا ۵۵۰۰ تن روغن استحصال می‌شود این در حالی است که ما باید حدوداً یک میلیون تن میوه زیتون در کشور تولید کنیم.  وی درباره عدم تحقق این امر توضیح داد: کشت شدن درختان نابارور و عدم رعایت اصول کشت از جمله دلایل این امر است.

این باغدار نمونه درباره نحوه آبیاری باغ خود نیز اظهار داشت: ما برای آبیاری این باغ، چاهی احداث کرده‌ایم که از سد سفیدرود تغذیه می‌شود و روش آبیاری نیز قطره‌ای است.  کشاورز درباره شیوع آفت مگس میوه زیتون نیز اضافه کرد: خوشبختانه با مبارزاتی که انجام داده‌ایم، این مگس با وجود آنکه در منطقه وجود دارد، در باغ ما نیست.  وی میزان نیاز کشور به روغن زیتون را بین ۱۸ تا ۲۰ هزار تن اعلام کرد و افزود: ما حدوداً ۵۰۰۰ تن از این محصول را تولید می‌کنیم و باقی آن نیز وارد می‌شود.  این باغدار نمونه با بیان اینکه ایران فعلاً صادراتی در این زمینه ندارد، گفت: ما ماشین‌آلاتی را وارد کشور کرده‌ایم تا کیفیت فرآوری خود را بالا ببریم.

کشاورز همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه به گفته مسئولان و برخی از باغداران، سرمازدگی و سال ناآور باعث کاهش شدید تولید زیتون به ویژه روغن زیتون در کشور شده است، گفت: در کل کشور چنین اتفاقی افتاده اما تا امسال در میزان تولید خود رکورد زده‌ایم؛ البته اگر سرما نبود، وضعیت بهتر می‌شد ضمن اینکه بنده چندان به آور یا ناآور بودن سال اعتقادی ندارم و به نظر من با رعایت درست اصول کشت و تغذیه مناسب باغات می‌توان تا حدود زیادی این مسئله را جبران کرد.

به گفته وی، عدم رسیدگی به باغات مهمترین دلیل بروز مشکل در تولید است. این باغدار نمونه، مساحت باغ خود را ۲۰۰ هکتار عنوان و اضافه کرد: ما بیش از ۵۰ تا ۶۰ نوع زیتون مختلف داریم که ۱۲ تا ۱۳ رقم آن در این باغ کشت شده است.  کشاورز در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه چقدر هزینه تحقیقات برای این باغ چقدر بوده است؟ گفت: ما حدود ۱۰۰ میلیون تومان صرف هزینه تحقیقات برای این باغ کردیم که انجام آن نیز توسط کارشناسان داخلی صورت گرفته است.

وی با اشاره به اینکه درشت بودن زیتون دلیلی بر کیفیت آن نیست، افزود: در کشور ما ۸۰ درصد زیتون به صورت فله‌ و ۲۰ درصد آن به شکل بسته‌بندی عرضه می‌شود اما ما زیتون تولیدی خود را ۹۰ درصد به شکل بسته‌بندی و ۱۰ درصد به صورت فله عرضه می‌کنیم.

این باغدار نمونه در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه قیمت روغن زیتون با کیفیت و با بسته‌بندی فرآوری مناسب چقدر است؟ گفت: ما به صورت فله هر کیلوگرم از این روغن را بین ۲۴ تا ۲۵ هزار تومان عرضه می‌کنیم که این محصول به دست مصرف‌کننده با قیمت ۴۰ هزار تومان می‌رسد.